Van Wide White Space tot A379089: Antwerpse vrijzones voor kunst
Voor het M HKA er was, voor kunst ‘museumklaar’ werd, waren er plekken waar kunstenaars hun gang konden gaan. In huizen, pakhuizen en zelfs achter gouden gevels. Antwerpen kende in de jaren ’60 en ’70 een ongeziene experimenteerdrang. En twee namen springen daar uit: Wide White Space en A379089.
A379089: een anti-museum op nummer 46
Beeld je in: een huis aan de Beeldhouwersstraat, in de zomer van 1969. Kunstenaars schilderen de gevel goud en richten binnen een plek in met logeerkamers voor internationale gasten. Geen vaste collectie, geen commercieel plan. Wel ideeën, actie en openheid. Ze noemen het A379089, naar hun telefoonnummer.
De ruimte wil geen museum zijn. Geen galerij. Geen markt. Het wil een vrijplaats zijn. Een ‘corporatie van vrije mensen’. Maar de chaos is even groot als de ambitie. Na zes maanden implodeert het project. Wat blijft, is de legende.
VAGA en de geest van actie
Binnen A379089 werkte ook de Vrije Aktiegroep Antwerpen (VAGA), met figuren als Panamarenko en Dr. Hugo Heyrman. Ze wilden kunst niet alleen tonen, maar ook inzetten als maatschappelijk statement. Denk aan de IJsblokkenactie om het Hendrik Conscienceplein autovrij te maken, of performances die live werden uitgezonden op de BRT (Belgische Radio & Televisie).
James Lee Byars, van L.A. tot Antwerpen
Een van de meest legendarische momenten? James Lee Byars’ performance This is the Ghost of James Lee Byars Calling. Het publiek kreeg vragen. Hun antwoorden gingen per telefoon naar Los Angeles. Of: de rechtstreekse uitzending van The World Question Center op Belgische televisie, met Byars in een kring van figuranten, bellend naar denkers wereldwijd: Welke vraag zou u zichzelf vandaag stellen?
Wide White Space: wit als vrijheid
Op wandelafstand, op de hoek van de Plaatsnijdersstraat en de Schildersstraat, lag Wide White Space Gallery (1966–1976). Opgericht door kunstcritica Anny De Decker en kunstenaar Bernd Lohaus. In een art-nouveauhuis met de bijnaam ‘Het Bootje’ bouwden ze aan een internationale reputatie.
Hier kregen kunstenaars als Joseph Beuys, Daniel Buren, Panamarenko, Gerhard Richter en Marcel Broodthaers hun eerste podium in België. Het wit van de muren werd een statement: het kunstwerk spreekt voor zich. Geen franjes, geen context. Alleen ruimte.
Het einde van de vrije ruimte?
In 1976 sluit Wide White Space haar deuren. De Decker voelt dat de tijd van experimenteren over haar hoogtepunt is. Maar de impact blijft. De kunstenaars die hier begonnen, worden later iconen van de hedendaagse kunst. Hun werk leeft verder in collecties, musea, herinneringen.
Antwerpen had toen nog geen museum voor hedendaagse kunst. Maar het had wél de moed om plekken te laten ontstaan waar kunst ademruimte kreeg. Vrij, rauw en onvoorspelbaar.
Deze blogpost maakt deel uit van de reeks ‘In het spoor van de avant-garde in Antwerpen‘. De wijk ‘Het Zuid’ in Antwerpen is geen gewoon stadsdeel. Het is een plek waar kunst, architectuur, geschiedenis en verbeelding elkaar kruisen. En waar het M HKA, Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen, al decennia een katalysator is van dat alles. Met een reeks blogposts nodigen we je uit op een wandeling door het Zuid. Niet letterlijk – al kan het zeker – maar via verhalen.
Avant-gardewandeling
Elke eerste zaterdag van de maand, om 11:00
Ontdek verleden, heden en toekomst van het M HKA en de bruisende buurt waarin het zich bevindt tijdens onze avant-gardewandeling, onder begeleiding van onze museumgids.
Info & tickets >