Office Baroque: een gebouw als kunstwerk
Wat als een gebouw geen bestemming krijgt, maar betekenis? Wat als je door een kantoor wandelt dat is opengesneden als een kijkdoos? In 1977 gebeurde het aan de Ernest Van Dijckkaai. En het heette: Office Baroque.
Gordon Matta-Clark, de anarchitect
Gordon Matta-Clark werd in 1977 uitgenodigd door Flor Bex, toen directeur van het ICC. Matta-Clark was opgeleid als architect, maar bouwde nooit echte gebouwen. In plaats daarvan sneed hij erin. Letterlijk. Hij maakte snedes, cirkels, incisies in leegstaande panden, om het daglicht en het denken binnen te laten.
Voor zijn project in Antwerpen werkte hij in een verlaten kantoorgebouw aan de Ernest Van Dijckkaai. Hij zaagde maansikkels uit plafonds, sneed cirkels door vloeren. Het resultaat: een sculpturaal gebouw dat tegelijk een installatie, een ervaring en een performance werd. Ter ere van Rubens’ 400ste geboortejaar kreeg het de naam Office Baroque.
Kunst als vergankelijk monument
Matta-Clark noemde zijn ingrepen performances. Ze waren tijdelijk, want de gebouwen zouden sowieso gesloopt worden. Wat bleef: foto’s, tekeningen, herinnering. Zijn stijl kreeg een naam: Anarchitectuur – een samenvoeging van anarchie en architectuur. De destructie was geen vernietiging, maar een bevrijding van het keurslijf waarin gebouwen gevangen zaten.
Sloop als schok, en het begin van iets nieuws
Na Matta-Clarks vroege dood in 1978 stelde Flor Bex voor om het gebouw te behouden. Rond Office Baroque zou een nieuw museum kunnen ontstaan. Er werd een stichting opgericht, kunstenaars schonken werk voor een veiling, de hoop groeide.
Maar het mocht niet zijn. In 1980 werd het gebouw alsnog gesloopt. Toch was de bal aan het rollen. De verzameling die kunstenaars voor de veiling schonken, werd de kiem van het M HKA. Kunst die begon met een snede, kreeg een nieuw onderdak.
Doors Crossing
Een ander werk van Matta-Clark uit die periode is Doors Crossing: een samengestelde sculptuur van twee deuren – één uit Office Baroque, één uit de woning van een Antwerpse verzamelaar. Samengebracht tot een nieuw werk, tussen ‘objet trouvé’ en nieuwe installatie. Zoals veel van Matta-Clarks werk: een kruising, een ingreep, een passage.
Wat overblijft van Office Baroque is niet het gebouw, maar het idee: kunst hoeft niet voor altijd te zijn. Maar haar impact? Die kan wél blijven duren.
Deze blogpost maakt deel uit van de reeks ‘In het spoor van de avant-garde in Antwerpen‘. De wijk ‘Het Zuid’ in Antwerpen is geen gewoon stadsdeel. Het is een plek waar kunst, architectuur, geschiedenis en verbeelding elkaar kruisen. En waar het M HKA, Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen, al decennia een katalysator is van dat alles. Met een reeks blogposts nodigen we je uit op een wandeling door het Zuid. Niet letterlijk – al kan het zeker – maar via verhalen.
Avant-gardewandeling
Elke eerste zaterdag van de maand, om 11:00
Ontdek verleden, heden en toekomst van het M HKA en de bruisende buurt waarin het zich bevindt tijdens onze avant-gardewandeling, onder begeleiding van onze museumgids.
Info & tickets >